Je ziet het makkelijk over het hoofd als je te snel doorklikt: een website kan ook een plek zijn om te blijven. Yra van Dijk bezoekt maandelijks een webplek van belang.
Symbolen zijn paradoxaal. Als ze niet goed werken, verwijzen ze niet door naar iets anders. Maar als ze te goed werken, verliezen ze ook hun verwijzende kracht. Dan staan ze in de plaats van datgene waarnaar ze zouden moeten verwijzen.
Anne Frank is een voorbeeld van een dergelijk symbool dat haast een idool is geworden- de tienduizenden bezoekers aan het Achterhuis, en lezers van het Achterhuis, vergeten nog wel eens dat ze niet alleen rouwen om dit meisje en haar familie, maar dat het meisje staat voor miljoenen lotgenoten.
Hoe los je dat op? We kunnen bezwaarlijk alle onderduikadressen in Nederland als museum inrichten. Daar kan het internet helpen, en doen waar het goed in is: een supplement geven op de materiele werkelijkheid.
www.andereachterhuizen.nl, gemaakt door Marcel Prins en Marcel van der Drift is een webplek waar verhalen van andere onderduikkinderen worden verteld en getekend. De openingspagina van de site toont de kaart van Nederland, met daarop de locaties van de ‘andere achterhuizen’. Klik er een aan en je hoort de stem van Jaap, Lous, Rita of Sjaak die hun eigen verhaal doen. Allemaal waren ze kinderen in de oorlog, vrijwel allemaal voortdurend versjouwd omdat er weer een plek verraden was. Het zijn ontroerende verhalen van angst, gemis, afhankelijkheid maar ook van warmte. Wie meer wil weten dan deze beknopte getuigenissen, kan op een knop klikken en het langere verhaal lezen, zoals dat ook is op genomen in het boek Andere Achterhuizen.
Op die manier is de indrukwekkende website een kruising tussen een radio-documentaire, een archief, een monument, een getuigenis en een gemeenschap (bezoekers van de website kunnen zelf hun eigen verhaal, of dat van een ander, toevoegen). De kracht van die combinatie is dat al die uiteenlopende onderduik-ervaringen samen een belangrijke aanvulling kunnen geven op dat ene verhaal dat we kennen, dat van Anne Frank. Ze wijzen ons bijvoorbeeld op het enige dat Anne niet kon vertellen: ook als het hele gezin het overleefde, was de onderduik een traumatiserende ervaring, zoals Jacky Eljon getuigt op de site:
Naderhand is alles misgelopen. Ik kon het mijn ouders niet vergeven dat ze mij aan vreemden hadden meegegeven. Dat doe je niet. Ik heb ze erom vervloekt. Het gevoel dat ze mij in de steek hebben gelaten, is nooit weggeëbd. Een kind van vier jaar kan onmogelijk begrijpen dat je het voor zijn eigen bestwil laat onderduiken. Zelf zou ik mijn kinderen ook nooit alleen laten onderduiken, nooit aan vreemden meegeven.
(beeld: Marcel van der Drift)
