Boudewijn Walraven, emeritus hoogleraar Korea-studies aan de Universiteit Leiden, is tijdelijk verbonden aan de Sungkyunkwan University. Vandaag schrijft hij over de 'levende geschiedenis' van Seoul.
Stadhuis van Seoul
Exorcismes worden niet alleen uitgevoerd door de sjamanen die elke dag aan de rafelranden van de stad hun vak uitoefenen. Aan de zuidkant van het oude Seoul staat een berg, in de wandeling toepasselijk de Zuidberg genoemd. Op de helling ervan stond tijdens de koloniale overheersing door Japan de belangrijkste Shinto tempel, de Chosen Jingu. Om goede Japanse keizerlijke onderdanen van ze te maken werden alle Koreanen gedwongen de Japanse kami eer te bewijzen. Van een ander geloof zijn was geen excuus, het was de plicht van elke burger wat voor religie hij of zij ook aanhing. Ook de Koreaanse christenen moesten eraan geloven. Zo werden de Shinto schrijnen het symbool van onderdrukking en geen wonder dat ze na 1945 allemaal zijn afgebroken. Maar dat was niet genoeg. Om de plek van de Chosen Jingu grondig te zuiveren werd op de zelfde plaats een herdenkingshal gebouwd voor de vrome katholiek An Chunggun, de Koreaanse patriot die in 1909, toen Korea al een protectoraat van Japan was, op het station van Harbin in Mantsjoerije de Japanse resident-generaal Ito Hirobumi had doodgeschoten, in een vertwijfelde poging aandacht te krijgen voor de Koreaanse zaak. Geschiedenis inmiddels, zou je denken. Misschien, maar dan wel levende geschiedenis. An is nog steeds een van de grootste helden van de twintigste eeuw en zijn herdenkingshal is in 2010 compleet vernieuwd en uitgebreid. Voor het gebouw staat een fors standbeeld van An en op grote rotsblokken is zijn kalligrafie gereproduceerd, met zijn onmiskenbare “handtekening”: de inktafdruk van zijn linkerhand waarvan hij het laatste kootje van de ringvinger had afgehakt om zijn belofte kracht bij te zetten dat hij al het mogelijk zou doen voor de goede zaak. De hal is ook populair bij de Chinese toeristen die de laatste jaren in grote drommen Seoul bezoeken, al gaan ze wel eerst shoppen in de warenhuizen, die zich gelukkig binnen loopafstand bevinden. Chinese teenagers gaan graag op de foto voor het beeld van An. Begin van dit jaar is er ook een herdenkingsmuseum voor An geopend door de Chinezen in het station van Harbin. De Japanse regering reageerde met een officieel protest: An was een terrorist en op reguliere wijze veroordeeld voor zijn wandaad. Het is lang geleden en ver weg en daarom is het misschien dienstig dit in Europese termen te vertalen: de woordvoerder van Merkel verklaart dat Hannie Schaft een moordenares was en terecht is doodgeschoten.
Een ander voorbeeld van het symbolisch uitbannen van het spook van de koloniale overheersing is het nieuwe stadhuis van Seoul. Er is een fel debat geweest of het oude stadhuis, dat door de Japanners was gebouwd, zou mogen blijven of niet. Eerder was het hoofdkwartier van het Japanse gouvernement-generaal, een massieve granieten kolos die het uitzicht op het oudste koninklijke paleis wegnam, al gesloopt, ook al was het de plek waar in 1948 de Republiek Korea was uitgeroepen. Uiteindelijk mocht het oude stadhuis blijven; het is nu de stadsbibliotheek. Maar de gewelfde vormen van de nieuwbouw die de moderne architectuur mogelijk maakt geven een niet mis te verstaan statement af. Het oude stadhuis was oorspronkelijk een van de grootste bouwwerken van de stad maar wordt nu bijna de grond ingedrukt door het veel hogere nieuwe stadhuis, dat er voor het oog overheen hangt.
Toen de Olympische Spelen van 2020 werden toegewezen aan Tokyo werd dit in sommige westerse media gezien als een veilige keus. Hier en in China wordt dat gevoel niet gedeeld. Niet alleen is de nog steeds lekkende reactor in Fukushima dichterbij en daardoor verontrustender, maar bijna zeventig jaar na het einde van de oorlog en de bevrijding van Korea nemen het wantrouwen ten aanzien van Japan en ergernis over Japans omgang met het verleden alleen maar toe. Toen de tsunami Japan trof was er massale sympathie voor de Japanners en werd er spontaan geld ingezameld in Korea, maar dat Japan de Spelen kreeg vonden veel mensen onbegrijpelijk.
