Het verhaal dat op de doos van de Dr. Oetker Ristorante Pizza Mozzarella wordt verteld is een eenvoudig verhaal van betrekkelijke luxe. 'Nieuw / Nuovo', staat er op de doos, waarop de bereide pizza verleidelijk op tafel ligt, een glas rode wijn in soft focus op de achtergrond (alcohol, een pizza voor volwassenen, met smaak bovendien), de pizza zelf perfect bereid, de plakken mozzarella mooi gekarameliseerd, de dotjes pesto gesmolten. Een punt van de pizza is aangesneden, klaar om te eten, en staat op een rood-wit geruit kleed, wat de indruk wekt dat je deze pizza krijgt voorgeschoteld zoals dat misschien op een authentieke Italiaanse boerderij zou gebeuren. Koop deze pizza, en deze authentieke weldaad is van jou, is het verhaal.
Ik was in een contemplatieve bui toen ik in de supermarkt besefte dat ik een bijzondere band heb met de Dr. Oetker Ristorante Pizza Mozzarella. Dat komt niet per se door de marketing, maar doordat ik mezelf er al zo lang mee voed. Ik eet de pizza al twintig jaar, dacht ik terwijl ik er een in mijn mandje legde. Toen ik net op kamers woonde in Utrecht en depressief in een studentenflat lag schreef ik in een aantekeningenboekje: "Je bent wat je eet. Ik ben Fanta en Dr. Oetker-pizza." Toen mijn moeder stierf at ik als een van de eerste dingen deze pizza. Met mijn ex at ik het in bed, voor de seks, na de seks. De kruimels uit bed vegen en je nog eens omdraaien. We keken series, lazen boeken, aten Oetker voor het uitgaan, soms erna. Ik at hem met Marten, ik at hem met Tony. En waar ik Marten echt weer eens moet bellen, en de eetafspraak met Tony al weer jarenlang in een onbestemde toekomst ligt, is de Ristorante Mozzarella nooit verdwenen.
Een vraag vormde zich: wie is eigenlijk de bedenker van deze pizza? En zou ik deze persoon dan kunnen opsporen? Ik kreeg een warm gevoel, het 'goed idee'-gevoel. Maar waarom precies? Wat verwachtte ik?
De Ristorante pizza's zijn ondanks de manier waarop ze op de verpakkingsdoos worden gepresenteerd, kille, industriële producten. Ze worden gemaakt door een concern dat groot is geworden omdat het eerst nadacht over hoe ze haar producten moest verkopen, en daarna pas de rest. Marketing, dat is Oetker.
Dr. Oetker is een node in een netwerk van meer dan vierhonderd bedrijven wereldwijd, het had in 2015 een omzet van meer dan 12 miljard euro en er werken meer dan 30.000 mensen. Toch hoopte ik, denk ik, ergens in het hart van dat modernistisch-industriële labyrint een stukje ziel te vinden, in de vorm van een mens die met het uitvinden van zijn pizza een deel van mijn leven vorm heeft gegeven.
De Duitse socioloog Max Weber schreef bijna honderd jaar geleden over de onttovering van de wereld. Alles kan in principe gekend worden, er is geen magie meer, niets onverklaarbaars is meer over. De mens in de onttoverde wereld moet zelf zin geven aan het bestaan.
Via het contactformulier op de site van Dr. Oetker kan je de moloch je vragen stellen. "Beste", typte ik, "Ik ben op zoek naar de ziel van de Dr. Oetker Ristorante pizza Mozzarella. Ik ben fan, en wil alles weten van de pizza, te beginnen met de bedenker. Kunt u mij verder helpen?" Mvg, etc.
Het antwoord kwam binnen een paar dagen:
Twee dingen die mijn aandacht grepen. Een: de pizza's werden in 1985 geïntroduceerd, wat hetzelfde jaar is als mijn geboortejaar. Was dat pertinent? Twee: er deden diverse verhalen de ronde over de bedenker van de pizza. Wat?
"Wat zijn die diverse verhalen die de ronde doen over de bedenker van de pizza?", mailde ik terug – mvg, etc. Cindy reageerde niet. Ik belde. Ik begon weer over de bedenker van de pizza. Ze zei dat ze op Wikipedia las dat de pizza in Turkije was uitgevonden, ergens in de zestiende eeuw. "Dat bedoelde ik niet precies", zei ik snel, en ik legde toen uit dat ik de persoon wilde spreken die aan de wieg stond van de Dr. Oetker-pizza, het eventuele diepvriesgenie, de pizza-Mozart achter de Ristorante Mozzarella. "Ah", zei ze. Ik voelde terughoudendheid. Zou ze bang zijn dat ik over het naziverleden van het concern zou beginnen? Rudol- August Oetker was lid van de SS en onlangs is er nog nazi-kunst in hun collectie ontdekt. Maar daar lag mijn interesse toch niet. Ik zei: "Ik zoek een mens van vlees en bloed, iemand die dromen had, om bij de pizza te plaatsen." - "Dan moet u denk ik bij het hoofdkantoor in Duitsland zijn", zei ze.
We namen vriendelijk afscheid. Een paar dagen later had ik contact met het hoofdkantoor. Ook hier een riedel (over de kwaliteit van de producten die gebruikt worden – altijd de hoogste kwaliteit), en wat details:
The Ristorante pizza range was launched in Germany in 1985 with its first type „Ristorante Salame". Ten years later in 1995 Dr. Oetker introduced the sort "Ristorante Mozzarella", also in Germany.
De Mozzarella was dus pas uit 1995? En wie bedacht de pizza? "The development of Dr. Oetker products depends on the wishes and tastes of our consumers. In cooperation with the marketing department, the Dr. Oetker market research monitors consumer trends in the whole world. In an extensive exchange process consumers inspire Dr. Oetker which varieties should be offered. Also the employees produce ideas for new products, sometimes based on their daily business or as a result of a journey, too."
Maar wie, wie was het? Dat konden ze me niet vertellen. Herhaaldelijke mails haalden niets uit, bleven onbeantwoord. Toen stuurde ik:
"The story I want to write is fundamentally about knowing the world and people behind the products we consume on a daily basis, but that we don't really think deeply about. Essentially, I'd like to make a human connection in a way that many people wouldn't. The pizza is a medium to express humanity, poetically speaking. Therefore I hope to move you to help me find out who was, say, head of product development for the Ristorante line of pizza's around 1994, 1995."
Maar omdat ik bleef aandringen, vroeg of er dan niet een levend, ademend mens was die ooit in het bedenkend team van de pizza zat en of ik die alsjeblieft kon spreken, stuurden ze me door naar het hoofd marketing in Nederland.
Na vele, door hem verzette belafspraken, kreeg ik hem dan toch te spreken. Ik ijsbeerde door iemands tuin tijdens het gesprek, dat ik begon met een poging hem op zijn gemak te stellen, en hem te vragen of het leuk was om bij Dr. Oetker te werken.
"Het is een familiebedrijf", zei hij. "Er hangt dus een leuke sfeer. Het is heerlijk om in een dynamisch team te werken. We zijn actief binnen pizza, maar ook heel actief binnen het bakwezen, en op de markt van de koelverse toetjes. Ik vind dat persoonlijk een prachtige uitdaging om op die verschillende markten actief te zijn."
"Ah ja", zei ik.
"Pizza en bakproducten, daar zit veel emotie in. Je bakt niet voor jezelf, je bakt voor anderen, dus het is prachtig om voor Oetker te werken."
"Wat maakt nu de Dr. Oetker Ristorante Mozzarella-pizza tot wat die is?", vroeg ik.
"De pizza bestaat uit verschillende elementen", zei de man. "Ten eerste: een zo dun mogelijke bodem. Luchtigheid en knapperigheid, die staan in de bodem centraal."
Het viel me op dat hij zijn zinnen vaak met het onderwerp begon, en dan de rest van de werkwoorden naar die constructie vervoegde.
Hij zei: "Een pizza creëren die zo dun mogelijk en tegelijkertijd zo knapperig mogelijk is, dat is voor ons de uitdaging. Dat is spanningsveld waarin wij werken. Hoe krijg je een pizza die drager kan zijn voor diverse toppings, zonder dat de pizza breekt, zonder dat dat een half hangende pizza wordt? Dat was de uitgangsgedachte. Dat zijn de elementen waar een productontwikkelaar mee aan de slag gaat. Met name een knapperige pizza die luchtig is, en die toppings kan behouden, daar is men naar op zoek gegaan. Daar is de Ristorante-bodem uitgekomen. Dat is by far - met Mozzarella en Salami als pijlers - het grootste product dat we in huis hebben. Om je een idee te geven: zelfs in Italië is dat nummer een. Het land van de pizza.""
Ik genoot van de taal waarmee deze man sprak over pizza's en bakproducten. Dit is hoe je spreekt over iets wat je op industriële schaal moet verkopen. Dit is misschien hoe je je diepste zelf in lijn brengt met de wensen van een diepvriesmoloch: met gezwollen taal. En via een gedachte over het zelf keerde ik terug bij de ziel. Hij had genoeg mogen zeggen over hoe geweldig zijn pizza was. Het werd tijd om pressie op te voeren. Dus ik legde nog eens uit wat en wie ik zocht. Een mens die creatief gezien aan de basis van deze pizza te plaatsen was.
"Een concept à la Ristorante, is deels door een marketingafdeling bedacht", zei de marketingmanager. Ok, dacht ik. Maar toen zei hij: "De betreffende productontwikkelaar ken ik. Het is een passievolle man. Hij heeft veel moeite gedaan om een mooie, Italiaans georiënteerde pizza te maken, om een vriesversproduct zo goed mogelijk volgens het concept uit te voeren."
"Kan ik die passievolle man spreken?", vroeg ik.
"Die gaan we hier niet voor contacteren", zei de marketingmanager. "We gunnen hem zijn pensioen."
"Maar misschien vindt die man het wel heel leuk om met mij te praten?", probeerde ik.
"Haha, ach", zei de man. Ik zweeg en wachtte op een antwoord. Hij hoestte even en zei: "Nee, sorry, dat kunnen we niet doen."
"Maar dan gaat het verloren voor de eeuwigheid", zei ik.
"Haha, ach", zei de man.
Haha, ach. Laconiekste manier om iemands passie te stelpen.
En dat was het dan. De man vroeg nog: wat vind je van de vernieuwde pizza?, en ik antwoordde dat de pizza zuurder is geworden doordat er nu diepbevroren kerstomaatjes op liggen. Het is niet hetzelfde meer. Het gesprek was ook wel klaar. Moest ik schreeuwen? Moest ik bedreigen? "Vriendelijk bedankt voor uw tijd", zei ik, en we hingen op. De volgende dag schoot me nog een vraag te binnen. "Wat is uw diepste verlangen?", sms'te ik de man. Hij antwoordde niet.
Schrijven draait om simpele waarheden zo eenvoudig mogelijk vertellen. Naarmate ik ouder word, wordt het moeilijker mijn eigen waarheden te articuleren. Ik rommel, vind mijn eigen meningen overbodig, voel soms te weinig passie bij verhalen. Ik weet niet goed waarover ik moet schrijven, dus schrijf ik maar over van alles, maar zonder dat er al te veel kracht in zit. Ik weet echter dat het tijdelijk is, dit gevoel. Ik weet niet exact wat me drijft, maar er is iets, wat ik nog niet helemaal kan verklaren. Is de wereld echt onttoverd? Misschien werpen we onze eigen barrières voor kennis op, misschien saboteer ik mezelf zodat er iets te raden overblijft. Misschien creëren we allemaal onze eigen mysteries.
De passievolle man waarover werd gesproken is misschien een testpanel van huismoeders in de jaren tachtig. De passievolle man is misschien een terloopse opmerking geweest van een laborant in een voedselfabriek. De passievolle man ben ik misschien zelf. Ik zou naar Duitsland moeten gaan, ik zou me aan de fabriekspoort moeten vastketenen totdat ze me de passievolle man tonen. En waarom eigenlijk niet? Ik ben blij, er is mysterie, ik heb een doel. Er is nog vooruitgang.
Oproep van de auteur:
Heeft u misschien meer informatie over de bedenker van de Dr. Oetker Ristorante Pizza Mozzarrella? Mailt u dan naar janvantienen@gmail.com.
