Over boys who look like lesbians en lesbians who look like Justin Bieber
Ooit, ik vermoed op een schooldag ergens eind 1994, bevestigde ik een kleine poster van een mooie blonde jongen aan de muur van mijn tienerkamer. Links van mijn Jurrassic Park-centerfold, vlak onder de afbeelding van Kermit de Kikker in ‘Kermin Klein’-onderbroek hing ik een promotiepostertje voor de wisselend ontvangen thriller The Good Son: een foto van Macaulay Culkin, poserend voor een roze schemerlucht, zijn wangen rozig, zijn blonde haar halflang, zijn volle lippen dieprood.
Ik was tien, bijna elf misschien en had al Culkins films gezien: van het nog redelijk verantwoordde My Girl en vermakelijk formulewerk als Richie Rich tot achteraf bezien ronduit vervelende producties als Getting even with Dad en The Nutcracker. Culkinnieuws volgde ik op de voet, Culkinknipsels bewaarde ik in een kartonnen map, ja, in die tijd had ik misschien zomaar gezegd dat ik verliefd was op Macaulay – zij het ongetwijfeld bij gebrek aan idioom om mijn gevoelens van adoratie in onder te brengen (zo was het Engelse concept crush, een afgezwakte en daarmee meteen wat frivoler alternatief voor ‘verliefd’, hier vast goed van pas gekomen, maar dat woord kende ik nog niet).
Nu, als volwassene, vind ik het op een tedere manier opvallend, die poster, mijn warme, ‘verliefde’ gevoelens bij Macs rode wangen. Ik val immers op vrouwen, eigenlijk al sinds mijn tienertijd, en een eerste, sluimerende notie over mijn seksuele geaardheid moet nu juist in de tijd dat Macaulay aan mijn muur hing ontstaan zijn. Toch kende mijn fascinatie voor Culkin, geloof ik, wel degelijk een licht erotische component. Neem de positie van mijn poster. Mac hing pal boven mijn kussen: in het flauwe licht van mijn nachtlampje zweefde zijn gezicht boven mijn gezicht, en zou Macaulay zich op een nacht ook maar een klein beetje vooroverbuigen dan zouden zijn ronde, rode lippen precies de mijne raken. Ondertussen vond ik een van de meest fascinerende momenten uit Home Alone de scène waarin Culkin, in de hoedanigheid van Kevin, voor de spiegel staat, en met ontbloot bovenlijf zijn haar achterover kamt.
Het fragment eindigt met het fameuze, haast absurdistische moment waarop Culkin/Kevin zijn handen tegen zijn wangen slaat en schreeuwt, maar dat is niet waarom de spiegelscène me als kind zo bijbleef. Ik herinner me dat het beeld van die halfnaakte jongen me trof, ik vermoed om een intrinsiek esthetische kwaliteit, of misschien wel schoonheid in de meest letterlijke zin van het woord, Kevin was duidelijk net in bad geweest, zijn oksels glad, zijn gezicht fris, ongetwijfeld luxe riekend naar het luchtje dat hij net opspoot: hij oogde net zo goed rein als mooi.
Mijn prepuberale gevoelens voor Culkin waren vast erotisch te noemen, al waren het gevoelens die zich niet door seksuele voorkeur lieten sturen; een sentiment dat huisde in mijn hoofd en hart, maar misschien niet per se in mijn geslacht. Waarom koesterde ik zulke gevoelens nu juist voor Macaulay Culkin? Wat was het dat mij, als jonge lesbische tiener – en vele lesbische tieners met mij, maar daarover zo meer – zo vreselijk in deze kleine, blonde jongen aantrok?
Ik moet bekennen: mijn adoratie voor Culkin stond niet op zichzelf. Ik ben verschillende malen vreemd gegaan, met meerdere jongens, tegelijkertijd. Zo kocht ik halverwege de jaren negentig graag Duitse en Amerikaanse tienertijdschriften met paginagrote foto’s (‘miniposters’) van jonge kindsterren.
Culkin was mijn favoriet, maar ik had ook speciale gevoelens voor Jonathan Taylor Thomas (bekend dankzij sitcom Home Improvement – dat langharige middelste zoontje),
Devon Sava (een Culkinkloon die grote indruk maakte als Casper het vriendelijke spookje),
en, zij het wat later, Leonardo DiCaprio, die, nog in kindstergedaante, z’n opwachting in Growing Pains maakte.
Ik ben niet de enige lesbienne die ooit de tijdschriftportretten van deze jongens aaide. Ik heb verschillende niet-heteroseksuele vriendinnen die dezelfde jongens aanbeden. Begin ik in hun bijzijn over Culkin of DiCaprio, leidt dat nog altijd tot vertederende kreetjes. Shannon Keating, LGBT-redacteur bij Buzzfeed, was ooit idolaat van Leonardo DiCaprio en beschrijft nu eenzelfde soort ervaring: ‘At queer parties, Leo’s name would inevitably come up during conversations about the heartthrobs we’d lusted after as sexually confused tweens, alongside Fresh Prince–era Will Smith, Cry Baby–era Johnny Depp, and Devon Sawa.’ Op vrouwenplatform Elitedaily bekent de lesbische auteur Zara Barrie dat ze een enorme crush op Culkin had. Het populaire Instagramaccount @everylesbianandtheirfashion plaatst regelmatig oude foto’s van DiCaprio of Taylor Thomas en lesbisch platform Autostraddle kwam met een lijstje van 17 boys lesbians liked BEFORE THEY BECAME MEN STRAIGHT GIRLS LIKE (vreemd genoeg wordt Culkin hier overgeslagen maar DiCaprio, Sawa en Taylor Thomas krijgen een welverdiend eerbetoon in tientallen instemmende lezersreacties).
Deze heartthrobs we’d lusted after deelden in hun hoogtijdagen een aantal opvallende uiterlijke kenmerken. Dikke lippen, soms zo obsceen rood en vol (en seksueel geladen) als een bavianenkont.
Hoog voorhoofd, gladde, vaak witte huid (het is pijnlijk hoe weinig zwarte kindsterren de pagina’s van mijn tienertijdschriften haalden). Een rond gezicht met nog weinig duidelijke kaaklijn, en misschien het belangrijkst: een volle haardos, meestal halflang gedragen. Daarmee leken ze allemaal een beetje op Justin Bieber in zijn tienerjaren, en laat Bieber nou net het grote jeugdidool van mijn iets jongere vriendin geweest zijn: Bieber is misschien wel de Macaulay Culkin van háár generatie.
Je zou de uiterlijke kenmerken van deze jongens onder de noemer feminien kunnen scharen. Barrie van Elitedaily viel voor Culkin because he was so pretty LIKE A GIRL, schrijft ze, om daar meteen aan toe te voegen: jokes, darlings, jokes. Die al dan niet ironische relativering is veelzeggend. Het idee dat wij lesbiennes op langharige types als Culkin vielen simpelweg omdat het net meisjes waren klinkt net te banaal om te bevredigen, te veel in lijn met wat Buzzbeeds Keating wegzet als ‘a gender-essentialist disgust with the “male” body’. Keaton merkt dan ook op dat homoseksuele vrouwen misschien niet zozeer op deze jongens vielen omdat ze op meisjes leken, maar omdat ze op lesbiennes leken.
Op haar veelgelezen blog Little Queer Ideograms schrijft de lesbische academicus Catherine Baker ongeveer hetzelfde over haar jeugdidool DiCaprio. Met zijn achterovergekamde haar, vriendelijke voorkomen en uitgesproken modieuze outfits fungeerde Leo als ‘an inadequate shorthand that subsumed the whole gamut of sexuality and gender expression into one very specific, culture-bound way of being queer that still lives on as a working concept on the queer internet: some kind of affinity with masculinity, in the style of someone who hasn’t had it prescribed for them’ – hij oogde als een stijlvolle lesbienne, kortom, en DiCaprio-styleguides hebben nog altijd een speciaal plekje op lesbisch internet.
(Belangrijk: natuurlijk bestaat er niet zoiets als één lesbische look – als we het hebben over homovrouwenzijn we uiteraard allemaal even uniek. Maar looking like a lesbian is onder sommige queers een gevleugelde uitspraak, die hint naar de ‘one very specific, culture-bound way of being queer’ die Baker beschrijft; mannelijk gemeten naar westerse maatstaven voor vrouwelijkheid, vrouwelijk gemeten naar die maatstaven voor mannelijkheid. En is ‘eruit zien als een lesbienne’ binnen veel culturen geen positief etiket, binnen online lesbische gemeenschappen is het een graag gebruikte frase, een manier, misschien, om de ooit denigrerend bedoelde woorden terug te kapen, te voorzien van een nieuwe, licht komische betekenis die zowel zelfspot als trots ademt. To look like a lesbian is dan ook een meme geworden, zie blogspotpagina Men who look like old lesbians en, een subtiele omkering daarvan: Lesbians who look like Justin Bieber).
Het ‘feminiene’, zo je wil ‘lesbische’ uiterlijk van Culkin en de zijnen zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld in hun aantrekkingskracht op niet-heteroseksuele vrouwen die opgroeiden in de jaren negentig. Ging het om idolatrie, waren ze waarschijnlijk een bevredigend alternatief voor tienersterren met minder haar op het hoofd en meer haar in het gezicht, denk aan Take That’s Gary Barlow of Mark – ‘Marky Mark’ – Wahlberg: jongens die in die tijd óók populair waren, maar lesbiennes hoor ik er nooit over. Oprecht doorleefde verering van types als Culkin bood tieners als ik een mogelijkheid mee te doen met de omgeving, waarbij conformering overigens niet het opgeven van persoonlijke voorkeuren hoefde te betekenen. Diep van binnen zal ik als elf-, twaalfjarige misschien hebben geweten dat mijn seksuele voorkeur niet bij jongens lag, maar wie bang is vanwege zijn anders-zijn niet mee te kunnen doen is maar wat blij wanneer er toch een bord op tafel staat met zijn naam erop, of eigenlijk: met Culkins naam erop, een legitimatie om aan te schuiven. Zo was mijn oprechte liefde voor Culkin misschien een vorm van onderhandeling, met de heteroseksuele buitenwereld – kijk mij met jullie meedoen! –, maar ook met mezelf – er is nog niets verloren: een notie die zich, zo stel ik me voor, vertaalde in vreugdevolle opluchting die de liefde voor de feminiene maar wel degelijk mannelijke kindsterren alleen maar deed oplaaien. Daarbij voelde mijn openlijke adoratie voor de jonge acteurs op geen enkel moment als puur bedrog – misschien omdat ik niet wist wat het was dat me in deze jongens aantrok.
Ik geloof overigens niet dat de aantrekkingskracht van Culkin en co uitsluitend in hun ‘meisjesachtige’ voorkomen besloten lag. Heteroseksuele vriendinnen vonden dit soort jongens immer óók aantrekkelijk, zoals de generaties na hen voor Justin Bieber zouden vallen.
Er lijkt een zekere wetenschappelijke, of in elk geval populairwetenschappelijke consensus te bestaan rond het idee dat jonge heteromeisjes van rond de twaalf, dertien jaar hun ontluikende seksuele verlangen het liefst projecteren op engelachtige, weinig volgroeide en daarmee ‘veilig’ ogende jonge jongens; jongens die er, in de woorden van schrijver Mary Elizabeth Williams op Salon.com, niet uitzien of ze hen zouden willen aanraken in the bathing suit area. Jonge meisjes gaan voor ‘the boy who is handsome, sweet, and eminently safe’, aldus Williams: ‘[boys with] an aura of youthful safety that makes these guys so huge, that makes it okay for a girl to scream her desire without ever feeling like she’ll be challenged to prove it in the back of the tour bus’.
De wat oppervlakkige neuropsychologische onderbouwing bij dit idee komt om de zoveel tijd voorbij in artikelen als Inside the brains of Bieber Fans, waarin wetenschappers over opgroeiende meisjes en hormonen gequote worden. Cultuurwetenschapper Tonya Anderson bekritiseert dit frame: gaat het om fandom door vrouwen, stelt Anderson, dan kiezen media vaak een biologisch deterministische invalshoek die het gedrag van fans impliciet als pathologisch wegzet.
Waar het mijn eigen, lesbische crush op Culkin aangaat herken ik overigens wel iets in de populaire wetenschappelijke mythe over de ‘veilige’ aanbidding – weg van the bathing suit area. Als homoseksuele tiener vond ik het misschien, al dat niet bewust, wel degelijk een prettig idee dat genitaliën in onze affaire – imaginair of niet – geen rol zouden spelen. Zoals Shannon Keating schrijft over Jack/ Leonardo in Titanic: ‘He would always be sweet and innocent and safe, someone I could fantasize about ad nauseum but would never actually have to touch.’
In de prepuberale fantasieën waarin ik Culkin toevallig tegenkwam (vaak op vakantie in een vreemd land waar hij, o toeval!, in de tent of bungalow naast ons bleek te slapen) beleefden Mac en ik zelden een uitgesproken seksueel avontuur. We deelden geen heimelijke kus zoals Thomas J. en Vada in My Girl, liever sprongen we op en neer op een kingsize bed zoals Kevin in Home Alone. Of misschien bezochten we een privé-McDonalds zoals Richie Rich of hielden we taartgevechten zoals ik Macaulay had zien doen met Michael Jackson – niet per se jongensdingen, eerder kinderdingen.
Terugdenkend aan die fantasieën vermoed ik dat ik misschien niet alleen viel op Culkins sekse – of de wijze waarop zijn voorkomen daarmee in strijd leek – maar net zo goed op zijn leeftijd, de fase waarin hij eeuwig leek te zullen verkeren: de kindertijd.
Terug naar die ene scène uit Home Alone, Kevin/Macaulay voor de spiegel: wat gebeurt hier nou precies? Macaulay playbackt het nummer White Christmas in een uitvoering van The Drifters in zijn kam, of, waarschijnlijker: zijn vaders kam. Hij kamt zijn haar naar achteren, sprayt iets uit een nogal grote spuitbus (parfum? toiletverfrisser?) onder zijn oksels en kletst wat aftershave op z’n wangen, zijn handdoek al die tijd strak om de heupen gebonden. Culkins ‘volwassen’ handelingen – aftershavegebruik, het fatsoeneren van zijn kapsel – vormen een haast grotesk contrast met zijn fysieke voorkomen: de gladde, stoppelloze wangen, de bleke, ongespierde borstkas, en, zij het verstopt onder die handdoek, het haarloze geslacht. Niets zo kinderlijk als spelen dat je geen kind bent, en Kevins/Macaulays vertoon van mannelijkheid is in deze scène een nadrukkelijk gespééld vertoon van mannelijkheid; het man zijn ontmanteld als performance – Judith Butler kan trots zijn.
Het volgende idee is theoretisch (ik zal immers nooit helemaal weten wat er in mijn jongere ik omging, een deel van de gevoelens die ik het kind van toen toeschrijf een vorm van volwassen wensdenken waarin dat kind wat al te woke is, misschien) – maar ik kan me voorstellen dat wat Macaulay Culkin in die indrukmakende badkamerscène liet zien overeen kwam met hoe ik gender als kind daadwerkelijk ervoer: als een spel, bedacht door anderen, een set codes die je kon uitvoeren, of eigenlijk: opvoeren – maar aftershave tegen je wang slaan maakt je nog geen man en Macaulay, mijn Mac, met zijn androgyne voorkomen en kinderlijke handelen geneerderde misschien niet zozeer seksuele hunkering als wel een erotisch getint verlangen mijn seksuele ontwikkeling nog even uit te stellen; een verlangen naar samen taarten gooien om de onvermijdelijk lijkende conformering aan voorgeschreven genderrollen tijdelijk op te schorten. Ik zal lang niet het enige kind geweest zijn met die behoefte. Maar ik kan me voorstellen dat de wens om de pubertijd nog wat uit te stellen bij homoseksuele jongeren soms iets groter is, zeker wanneer seksuele volwassenwording, vanwege schaamte, angst of simpelweg onwetendheid, een ontwikkeling richting een heteroseksueel leven lijkt te betekenen.
Zo zou ik mijn adoratie voor Culkin geen tussenstop in de ontplooiing van mijn seksualiteit willen noemen, eerder is het een omweg, een zijpad ingeslagen puur omdat de bloemen en bomen langs de route van een afstandje redelijk aantrekkelijk oogden: Macaulay had kenmerken van wat ik op dat moment zelf wilde zijn, én, tegelijkertijd, van wat ik later zou zoeken in een partner.
De afgelopen jaren ben ik Culkin blijven volgen, meestal zeer tevreden over de googleresulaten die zijn naam opleverden. Hoewel uitgesproken hetero (halverwege de jaren nul bleek Culkin Mila Kunis te daten, die ik vooral waardeerde om de lesbische liefdesscène met Natalie Portman in Black Swan – mijn Mac had het weer goed geregeld), zou hij verschillende rollen aannemen die je als queer zou kunnen decoderen. De homoseksuele Michael in Partymonster, James in swingerskomedie Sex and Breakfast. Een jongen in matrozenpakje in een Sonic Youth videoclip. Ondertussen werd Culkin gespot met nagellak op, met lange, vettige haren; hij viel af, hij kwam aan, zijn voorkomen kwam hem regelmatig op hoon van entertainmentblogs te staan.
Zelf zag ik al die jaren vooral een jongen die zich weigerde aan te passen aan de uiterlijke standaarden voor witte, heteroseksuele cisgender mannen. Jaloers ben ik dan ook op Culkins innige platonische vriendschap met Paris Jackson, de biseksuele dochter van Michael, en bewonderenswaardig vind ik de manier waarop Culkin zijn status als vreemde cultvogel lijkt te hebben omarmd – ik heb hem althans nooit horen klagen over de manier waarop popcultuur hem de afgelopen jaren tot meme vermaalde.
Eind vorig jaar nog verscheen er een foto van de nu achtendertigjarige Culkin op clickbaitfabriek 9GAG: Macaulay Culkin is slowly turning into an 50 year old lesbian, stond erboven. En inderdaad, Culkin oogt nog altijd androgyn, zij het niet het type androgyn dat doorgaans aantrekkelijk gevonden wordt. Het is geen catwalk-androgyn, het is old lesbian-androgyn. Maar is niet juist dát type androgyn tegendraads, getuigt niet juist dat uiterlijk, veel meer dan al die buzz cuts en man buns, van de rebellie die androgynie van haar spannende imago voorziet? Ja, als 50 year old lesbian vind ik Macaulay Culkin misschien wel aantrekkelijker dan ooit. Nog altijd niet op een uitgesproken seksuele manier, maar wel degelijk erotisch, en wanneer Culkin met mij op een bed wil springen, houd ik me nog altijd aanbevolen.
