‘And who are you?’ vraagt de voormalige Britse Prime Minister Adam Lang, wanneer hij bij aankomst op het vliegveld tussen zijn vertrouwelingen een onbekend gezicht ontwaart. De jonge man aan wie dat gezicht toebehoort steekt zijn hand uit en antwoordt: ‘I’m your ghost.’ Kijk, als er niet lang na het begin van een film een scène in zit als daarnet beschreven, kan er wat mij betreft niet erg veel meer mis gaan, en niet alleen gaat er daarna ook niet veel mis in Ghost Writer, de nieuwe film van Roman Polanski, een strak, weloverwogen en stijlvol geregisseerde politieke thriller, ook alle scènes die eraan voorafgingen waren al zo, dat je direct in het verhaal zit en wilt blijven zitten, te beginnen met het openingsshot van een veerboot die in het donker en met zwaar weer vanuit een woelige zee recht op de steiger en de kijker af aan komt varen, terwijl ondertussen de klep van het laadruim opengaat als de muil van een groot beest. Suspense, de aloude, bijna vergeten kunst van het creëren van suspense, waarbij de opbouw van de spanning belangrijker is dan de inlossing of de ontknoping – daar gaat het om in Ghost Writer, de nieuwe film van Roman Polanski, waarin een man zonder verleden gaat wroeten in het leven van een man met te veel verleden. De hoofdrol is voor Ewan McGregor als een snelle, jonge, nogal anonieme broodschrijver, die wordt ingehuurd om de saaie memoires van de Britse ex-premier Adam Lang, gespeeld door Pierce Brosnan, te herschrijven en interessanter te maken voor een groot publiek. McGregor moet zich daartoe vervoegen op Martha’s Vineyard, een klein, vaak door regen en wind geteisterd eiland voor de Amerikaanse Oostkust waar veel rijke mensen een buitenhuis hebben, en waar de Britse ex-premier nu in een grote modernistische villa verblijft, samen met zijn vrouw, gespeeld door Olivia Williams, zijn assistente schuine streep maîtresse, gespeeld door Kim ‘Sex and the city’ Cattrall, een Chinees echtpaar dat het huishouden doet en de tuin, en een hoop security. Een gesloten set-up, zoals we die niet alleen kennen uit klassieke Polanski’s als Cul-de-Sac en Rosemary’s Baby en Repulsion en The Tenant, maar zeker ook uit talloze klassieke Britse ‘mysteries’ waarin eigenlijk iedereen wel een beetje verdacht is, en waarvan de ‘geslotenheid’ nu nog eens versterkt, wanneer de ex-premier, vlak na aankomst van McGregor op het eiland, ervan wordt beschuldigd dat hij betrokken is geweest bij de uitlevering van een aantal Pakistaanse terroristen aan de CIA, die vervolgens aan het ‘waterboarden’ zijn geslagen. Door die aanklacht kan hij Amerika – dat immers als een van de weinige landen geen mensen uitlevert aan het Internationale gerechtshof in Den Haag – beter niet meer verlaten. En zo ontstaat er een vorm van isolement in ballingschap die sterk doet denken aan de huidige situatie van Polanski zelf, die immers nog steeds huisarrest heeft in Zwitserland, hangende zijn uitlevering aan Amerika, waar hem nog steeds een gevangenisstraf boven het hoofd hangt vanwege een inmiddels 32 jaar oude zedenzaak. Een andere parallel, die meer to the point van deze film is, want Polanski was al bezig met deze film vóór hij werd gearresteerd, een andere parallel is die met de Britse ex-premier Tony Blair, die er door velen van werd beschuldigd bijvoorbeeld inzake de oorlog in Irak veel te veel aan de leiband te lopen van Bush. Het scenario van Ghost Writer werd dan ook mede geschreven door Robert Harris, auteur van het boek The Ghost, waarin Harris zijn woede uit over Blairs verraad. En inderdaad, Adam Lang - zeker zoals Brosnan hem speelt (echt een geweldige rol van deze ex-James Bond, trouwens) charmant, maar inhoudsloos, getergd – en zijn vrouw, de slimme, gekwetste Ruth, zijn duidelijk gemodelleerd naar Tony en Cheri Blair. O ja, en dan is er ook nog een duidelijke verwijzing naar de kwalijke rol van Halliburton, de multinational die tijdens de tweede golfoorlog een kapitaal aan overheidscontracten binnenhaalde.
Terug naar het verhaal. Wanneer de ex-premier om pr-redenen even naar Washington vliegt, neemt McGregor, die er al snel achter is dat hij in een wespennest is terechtgekomen, tijdelijk zijn intrek in de inmiddels door horden pers en anti-oorlogsdemonstranten belegerde villa, en gaat, min of meer noodgedwongen, vandaar zelf op onderzoek uit naar de verdachte omstandigheden rond de verdrinkingsdood van zijn voorganger en naar de clues die deze in zijn zwaarbewaakte versie van het manuscript zou hebben verstopt ten aanzien van de band van de Britse regering met de CIA. Een sleutelvraag is daarbij: hoe is het mogelijk dat Adam Lang in zijn studententijd van een oppervlakkige losbol, die op Cambridge vooral actief was in de toneelclub, van het ene moment op het ander veranderde in een gedreven politieke activist. Dat levert een aantal buitengewoon spannende Hitchcockiaanse scènes op, waarbij vooral die waarin McGregor met behulp van een tom tom een autorit van zijn voorganger overdoet zeer gedenkwaardig is.
Het is een verademing om weer eens een thriller te zien die het niet moet hebben van veel boem boem muziek op de soundtrack, spectaculaire actie of van epileptische toevallen teweegbrengende snelle montage. Integendeel. Niks gimmicks. Polanski hanteert een zeer weloverwogen tempo waarin hij met groot vakmanschap – echt elke scène, elke camerahoek, is van een grote precisie en betekenis – het soort suspense opbouwt, waarbij je graag vergeet dat er ook een aantal losse eindjes zijn. Want die zijn er zeker: te veel geheimzinnige zwarte auto’s van onbekende herkomst, vraagtekens rond de emotionele toestand van de vrouw van de ex-premier op een bewuste avond, het feit dat de ghostwriter met al zijn goedgebekte arrogantie toch niet echt toegerust lijkt te zijn om zo gewaagd te gaan speurneuzen. Maar de manier van vertellen is zo overtuigend en weldadig om in mee te gaan, en ook de manier waarop de acteurs hun personages invullen en opbouwen is in alle gevallen zo overtuigend, dat je dat soort vraagtekens op de koop toe neemt. Sterker nog: juist ook door de bezonnenheid en de stilering van het geheel weet Polanski door de hele film – en dat terwijl je als kijker beslist betrokken bent en net als McGregor wilt weten hoe de vork in de steel zit – tegelijk ook een gevoel van afstand op te roepen, alsof hij ons eraan wil herinneren dat het verhaal waar we naar zitten te kijken niet uniek is, maar dat de wereld nu eenmaal zo in elkaar zit. Hoezeer wij ons als individu ook inzetten voor het ware en het goede, we zijn en blijven de speelbal van krachten buiten ons, soms niet zo eens ver buiten ons trouwens, en sterker dan wij.
