Plotseling ging het alarm af en iedereen bleef stokstijf staan, mannen in witte pakken liepen voor de poortjes langs naar de plek waar een rood licht zwaaide en ze namen een verbouwereerde Roger mee naar binnen. Het alarm ging uit en in lange rijen schuifelden we naar buiten. In de bus hoorde ik dat dit niet de eerste keer was dat Roger het alarm liet afgaan. Roger deed onderzoek in het Plutoniumlab van het instituut waar ik als jonge onderzoeker werkte. Hij stond bekend om zijn grote kennis en om zijn grove nalatigheid. Nadat de mannen in witte pakken hem mee naar binnen hadden genomen, had hij zijn kleren een voor een uit moeten trekken maar daarop werd geen enkele besmetting gemeten. Toch ging het alarm af toen hij in zijn ondergoed voor de monitor stond, dus moest hij ook dat nog inleveren maar wederom werd geen besmetting geconstateerd. Toen Roger naakt voor de stralingscontroleurs stond en zij met de monitor over zijn lichaam streken, vonden zij dat zijn penis radioactief was. Hij had zich bij zijn vertrek uit het Plutoniumlab niet gemeten en had zijn handen niet gewassen, kennelijk zat daar een radioactieve besmetting op. Hij was naar de WC gegaan en had na het plassen wel zijn handen gewassen, maar toen was zijn penis al besmet.
Nu heeft professor Ron Fouchier van het Erasmus MC in Rotterdam een zeer besmettelijke variant gemaakt van het vogel-griepvirus H5N1. Dit virus komt voor bij vogels maar springt nauwelijks van dier op mens - als dat wel gebeurt is dat voor mensen vaak fataal. Fouchier toont met zijn onderzoek aan dat slechts een paar mutaties in het virus-dna, die ook op natuurlijke wijze kunnen ontstaan, H5N1 kunnen veranderen in een zeer besmettelijke variant. De hoogleraar deed zijn onderzoek bij fretten, waarvan het immuunsysteem zo op mensen lijkt dat ze gelden als ziektemodel voor griepstudies. Fouchier heeft een artikel over zijn bevindingen aangeboden aan het vakblad Science. Het blad heeft het Amerikaanse adviesorgaan voor bioveiligheid gevraagd de details van de studie te beoordelen en daarover is in wetenschappelijke wereld commotie ontstaan want dit tast de wetenschappelijke vrijheid aan.
Amerikanen zijn bang dat bio-terroristen Fouchiers virus zullen namaken als zijn artikel in Science gepubliceerd wordt. Elders in de wereld is men bang dat het virus niet binnen de veilige muren van het laboratorium zal blijven en een uitbraak een pandemie zal veroorzaken. Fouchier betreurt al die commotie, tegen een verslaggever van Science verzucht hij: ‘Door pers en politiek kom ik al drie maanden niet meer aan onderzoek toe.’
Hij heeft samen met zestig virologen van over de hele wereld een brief gestuurd naar Science en Nature waarin ze garanderen dat hun laboratoria absoluut veilig zijn. De virologen kondigen een moratorium aan: de komende zestig dagen leggen zij hun onderzoek stil voor een brede maatschappelijke discussie.
Het moratorium, zo zeggen de virologen, is bedoeld om de tijd te nemen aan pers en politiek uit te leggen dat het ontwikkelen van dit voor mensen dodelijke virus noodzakelijk is om te leren hoe ze een pandemie kunnen voorkomen. Hadden ze dat niet beter van tevoren kunnen doen? In feite vragen ze om een vergunning te mogen werken aan massavernietigingswapens, maar dat zeggen ze er natuurlijk niet bij. Ook verzekeren de virologen ons dat ze werken volgens de hoogste internationale normen van veiligheid, zodat het fatale virus absoluut nooit hun lab zal kunnen verlaten. Zijn er in de virologie dan niet zulke verstrooide professoren als Roger? Tegen de verslaggever van Science zegt Fouchier dat het voor mensen zo fatale virus voor bio-terroristen toch veel te moeilijk is om te maken. Maar de geest is al uit de fles, want het belangrijkste resultaat van Fouchiers onderzoek is dat het mogelijk blijkt om het H5N1 virus te muteren tot een voor mensen fataal virus. Als je dat met zekerheid weet, is het ontwikkelwerk van succes verzekerd en die kennis vormt een aanmoediging voor iedereen met goede of met kwade bedoelingen. Zijn er in de virologie dan niet zulke schurken als Khan?
In 1987 werd de wereld opgeschrikt door een kernbomproef in Pakistan. De nucleaire kennis was afkomstig van Abdul Khan die jaren had meegewerkt aan de ontwikkeling van de ultracentrifuge in het laboratorium in Amsterdam. Hij stal alle geheimen en nam ze mee naar Pakistan, waar hij voor zijn vaderland een atoombom bouwde. Bovendien verrijkte hij zichzelf door de kennis voor veel geld te verkopen aan andere schurkenstaten als Noord-Korea, Libië en Iran. We kennen de gevolgen: nu probeert Europa met een olieboycot een nucleaire oorlog in het Midden-Oosten te voorkomen.
Hebben de virologen dan niets geleerd van de fouten die wij kernfysici hebben gemaakt?
Zie ook franswsaris.nl en erasmusmc.nl
