In de dikke Van Dale staat bij ‘privacy’: ‘de mogelijkheid om in eigen omgeving helemaal zichzelf te zijn’. Helemaal jezelf zijn, hoe doe je dat? En is die definitie intussen niet volkomen achterhaald? Alles wijst erop dat privacy niet los gezien kan worden van een veel groter complex aan verschijnselen, waarin commerciële belangen de hoofdrol spelen.

Nu blijkt dat Amerika heel de wereld afluistert en in ieders e-mail kan rondneuzen, reageert het publiek geschokt. Het blijkt dus dat je voor niets een heleboel ingewikkelde wachtwoorden als hedieho99**Aq25—#9 hebt verzonnen, die je vervolgens op papiertjes schreef en ergens bewaarde waar je ze nooit meer terugvond. Allemaal verspilde moeite, nu duidelijk is dat iedereen met een beetje hacken overal bij kan. Internet is natuurlijk een geweldige uitvinding, het communiceert als een dolle, kost bijna niets en is het venster op de wereld, maar het leuke aan een venster is dat jij naar buiten kunt kijken, waar de hele wereld aan je voorbijtrekt, maar dat de hele wereld ook bij jou naar binnen kan gluren.
Nu zullen de meeste mensen niet geïnteresseerd zijn wat er bij jou binnen gebeurt. Het bedrijfsleven is dat echter wel, en het internet is zijn bondgenoot. Probeer maar eens service te krijgen, verhaal te halen of een simpele bestelling te doen zonder internet. Onmogelijk. Bellen lukt niet. Er naartoe en iemand spreken is achterhaald. De verkoopafdeling is echter 24 uur per dag bereikbaar. Nog nooit zulke voorkomende en aardige mensen ontmoet. Niets in onmogelijk. Tot de verkoop is gesloten, dan klapt het loket dicht, de telefoon gaat van de haak, en de centen worden geteld.
We zijn willoze slachtoffers van de doorgedraaide markteconomie, waar groei en winst de dienst uitmaken, en wij, het domme klapvee, louter bestaan om te worden vetgemest en uitgemolken. Verantwoord en duurzaam ondernemen mag misschien bij een te verwaarlozen minderheid als uitgangspunt dienen, het grote geld wordt verdiend met list en bedrog. Natuurlijk altijd achter een gevel van klantvriendelijkheid, groene energie, zwaaiende families en lachende modellen. De buitenkant is het mooie lachende meisje van wie je altijd droomde, alras blijkt ze een stinkhoer met ziektes waaraan je je leven lang blijft vastzitten.
‘We laten het over aan de markt’, aldus het neoliberale kamp. Mogen we even lachen? De markt denkt maar aan één ding: meer binnenharken tegen minder kosten. De markt naait je in je reet en laat je uitgewoond achter. De markt heeft geen moraal, en de financiële markt al helemaal niet. Waar grote fondsen vroeger hun geld belegden op een conservatieve manier, waarbij stabiliteit, evenwichtig management, betrouwbaarheid en continuïteit belangrijke criteria waren, struinen ze nu rond op de digitale snelweg om in fracties van seconden voorduizelingwekkende bedragen te kopen en te verkopen. Ze begrijpen zelf niet eens hoe het werkt, maar het kan. Intussen vliegen er gigantische hoeveelheden kapitaal over de wereld, die als sprinkhanenplagen ergens neerstrijken, alles opvreten, de stront achterlaten en op zoek gaan naar een volgend ruisend veld. Zoiets heet een lucratief fonds. Goedlopende bedrijven worden opgekocht en ontmanteld, de afzonderlijke delen verkocht aan grote partijen, wat er overblijft wordt gesaneerd of failliet verklaard, de werknemers gaan de laan uit en de aandeelhouders hebben een onbeschoft hoog rendement in één keer, in plaats van continuïteit op de lange termijn. Vul je zakken voor het te laat is.
Zo is ook privacy allang verkocht aan de hoogste bieder. Zoek één keer op je computer een artikel, laten we zeggen een fietspomp, en de maanden daarna vliegen de fietspompen en aanverwante artikelen je om de oren in pop-ups en vensters die je niet weggeklikt krijgt. Kijk voor de grap eens naar de prijs van een retourtje Berlijn, ter oriëntatie van een eventueel te maken reisje. Je krijgt een prima deal voorgeschoteld, maar kijk je de volgende dag opnieuw, dan is die deal er niet meer, nee, het is net iets duurder, ‘wat gek’, denk je, en een week later is de vlucht nog duurder. Kijk je op een computer met een ander IP-adres, dan kun je de vlucht nog boeken voor het oude tarief. Je zoekactie wordt blijkbaar onthouden en gekoppeld aan jouw persoonlijke adres, en elke keer als je computer die vlucht bekijkt, wordt de prijs iets hoger. Ze willen je dwingen zo snel mogelijk te boeken. Ik viel echt van mijn stoel toen ik dat merkte. En dat het mag.
Laatst was ik bij Apple om een suf stekkertje voor mijn Iphone te kopen. Kostte 39 euro. Op de Dappermarkt hebben ze die stekkertjes ook voor twee euro, maar als je die koopt en er is iets met je telefoon, dan trekt Apple zijn handen ervan af. Ik wilde iets aan mijn telefoon laten repareren, iets met internet en verbindingen die haperden, dus ik ging naar de Apple Store op het Leidseplein en vroeg aan zo’n hippe gozer met een vlechtje waar ik me moest melden om het gefikst te krijgen. Zegt hij: ‘U moet een afspraak maken’. Ik zei: ‘OK, trek je agenda maar’, maar hij antwoordde: ‘Nee, dat kan niet hier, dat moet je per e-mail doen’. Ik zucht en zeg: ‘Lekker handig, doe mij dan maar zo’n klotestekker van 39 euro’. Hij: ‘Dan moet u bij mijn collega zijn, maar die is er even niet, wilt u even wachten?’ Ik antwoordde: ‘De hele winkel staat vol met jongens en meisjes die allemaal naar me staan te lachen en te kwijlebekken, kunnen die niet dat stekkertje pakken en afrekenen?’ Nee, dat kon niet. Zij waren niet bevoegd. Ze waren bewegend etalagemateriaal.
Als je echt privacy wilt, zul je moeten de-digitaliseren. Geld lekker cash in huis, klein beetje op de bank, maar niet te veel, geen computer, simpel telefoontje, en veel brieven schrijven. Niet dat dit bij de bedrijven werkt, want op met de hand geschreven brieven zijn de systemen niet ingesteld, sterker nog, uit betrouwbare bron heb ik vernomen dat de meeste brieven per post weg gegooid worden, veel te omslachtig, en e-mails lezen ze ook zo weinig mogelijk.
Het vrije web is een illusie. Amerika heeft de halve wereld afgeluisterd en bekeken, de hackers in dienst van de NSA kunnen waarschijnlijk nu al meer dan Snowden heeft onthuld. Het is niet onwaarschijnlijk dat Rusland, waarmee we al 400 jaar zulke fijne betrekkingen hebben, dit ook kan. En andere landen met verwarde staatshoofden, massamoordenaars en psychopaten aan het roer ook. Het moet een fluitje van een cent zijn ons hele bestaan digitaal te verwoesten, banken te plunderen en systemen te ontwrichten. Als je via het internet niet meer bij je geld kunt, wat doe je dan? Je gaat naar de bank en probeert het eraf te halen, net als miljoenen anderen. Een bankrun volgt: land in chaos, rijp voor de sloop.
Privacy: ‘de mogelijkheid om in eigen omgeving helemaal zichzelf te zijn’. Dat begint er dus mee dat je de stekkers eruit trekt. Geen telefoon, geen televisie, geen computer. Iemand een hand geven. Een plaatje draaien. Een glas wijn inschenken. De haard opporren. Een wandeling maken. Misschien merk je dan opeens dat je helemaal jezelf bent. In je eigen omgeving.