Een half jaar geleden startte het project Een Zeker Iemand, een samenwerking tussen de Gerrit Rietveld Academie afdeling Beeld & Taal en De Gids over geschreven waarneming. Lees de introductie van de initiatiefnemers Caroline Ruijgrok en Annelein Pompe, en bezoek de website Een Zeker Iemand.
Afgelopen januari gaven wij tijdens de Maand van het Materiaal een workshop op afdeling Beeld & Taal van de Gerrit Rietveld Academie. Die workshop had toen de werktitel The Naked View; we ensceneerden een opstelling in het lokaal zoals men die kent van tekenlessen op kunstacademies uit een andere tijd; een model, ontdaan van kleding, in het midden van een cirkel tafels met daarop kladblokken en potloden. Maar in plaats van het model te tekenen, vroegen we de studenten om het model te beschrijven. Schrijven naar de waarneming.
Taal was het materiaal waarmee geprobeerd moest worden de zichtbare werkelijkheid zo objectief mogelijk weer te geven. Objectiviteit heeft de schijn van volledigheid, maar in de beschrijving van een beeld is het haast onmogelijk om volledig te zijn, en is het dus noodzakelijk om keuzes te maken. Wat laat je zien? Wat laat je weg? Natuurlijk bleek dat elke student een ander beeld van het model beschreef. Iedere schrijver koos andere details om het beeld van het model mee op te bouwen.
Elke tekst vormde zo tegelijkertijd een incompleet beeld van het model – je zou dit ook een schets kunnen noemen-, als wel een beeld dat als het ware over het model heen geprojecteerd kon worden, dat meer was dan alleen een weergave van het model. En in dit meer schuilt een portret van de maker.
De ‘objectieve’ beschrijvingen van de man die poseerde voor de groep studenten vormden de aanleiding voor verdere werken in tekst (en uiteindelijk ook beeld) die in twee verschillende richtingen steeds verder van de zichtbare werkelijkheid af bewogen.
Ten eerste vormden visuele details of eigenschappen de aanleiding voor de ontwikkeling van een fictief personage; er werd geschreven over onzichtbare werkelijkheden. Iemand met een kinderkamer waarin posters van dinosaurussen de muren versieren, iemand die cornflakes zonder melk eet, of iemand die in het café een voorverwarmd glas cognac bestelt.
Ten tweede was de aanwezigheid van het model in het klaslokaal reden om de blik te richten op het kijken zelf. Wat zie ik? Hoe verhoud ik mij tot die naakte aanwezigheid in het midden van de kring?
Met andere woorden, de lijn die verschuiven kan tussen het kijken en zien was ook aanwezig in het klaslokaal op de academie. De lijn tussen het perspectief van de studenten zelf en het perspectief van hun personages. De lijn die verschuift tussen een naakt en een bloot.
De website Een Zeker Iemand is de virtuele tentoonstellingsruimte waarin de werken bekeken kunnen worden. Werken die elk op een eigen manier een benadering zijn van een zeker iemand, of dit nou het model of de schrijver zelf was. Van losse schetsen ‘hij heeft een vrij groot hoofd’, brutale karakteriseringen ‘een bus opgefokt purschuim’ tot fijnzinnige reflecties. ‘Met welke ogen wordt je bekeken, met welke ogen wil je bekeken worden.’ In zijn geheel is de website te lezen als de reconstructie van een zeker iemand, die net zoveel namen draagt als er studenten zijn.
