Ieder klein ding met een schaduw, een blaadje, een haar, houdt de zonnestralen op hun duizelingwekkend lange tocht van de verre ster die ons leven geeft tegen. Alles dat een schaduw werpt, behoort tot de materiële wereld. Een dichter worstelt met haar schaduw in haar gelijknamige gedicht en ze begint met “voor een moment zal ik opflakkeren en je het verhaal vertellen van een schaduw”.
Het paard op de foto is omgeven door schaduwen en heeft zelf een pracht van een schaduw. De fotografe is dichtbij geweest om deze foto te maken, dichtbij genoeg om te kunnen spreken van een ontmoeting.
“Fotografie moet vaag en dromerig zijn als het ruimte wil laten voor de verbeelding en het moet het innerlijke oog nadoen als het poëtische fantasie of visioenen wil communiceren,” zegt Marina Warner in haar boek Phantasmagoria. Kan een foto een visioen communiceren? Of als je een visioen als een foto ziet, waar en wat is dan het gefotografeerde object?
De technicolor film The Swimmer uit 1958 – gebaseerd op het gelijknamige verhaal van John Cheever – toont een surreële reis langs de zwembaden in een Californische upper-middle-class buurt. Er zit een ontmoeting in tussen de protagonist en een paard. Burt Lancaster staart in het oog van het paard. Ze lopen gelijk op. Ze draven. Burt zwaait. Het paard stampt bij wijze van afscheidsgroet met een hoef op de grond.
Een terugkerend thema in de literatuur is dat van de geliefde die de schaduw van haar vertrekkende minnaar – het profiel van zijn gezicht – overtrekt op de muur. Zijn schaduw zal altijd bij haar blijven. In het traceren van de contouren van de schaduw ligt volgens dit verhaal de oorsprong van het tekenen en schilderen.
Ik volg met plezier wat er gebeurt in astronomische kringen, misschien omdat ik als buitenstaander toch niet alles hoef te snappen of bij te houden. Uit een recente serie artikelen valt op te maken dat de zogeheten donkere materie en donkere energie – net als de ziel – alleen theoretisch bestaan. Ze reflecteren en absorberen geen licht, ze hebben geen schaduw. Van een zwart gat kan geen foto worden gemaakt. In februari van dit jaar zijn voor het eerst zwaartekrachtsgolven ontdekt: rimpelingen in de ruimtetijd die ontstaan als twee zwarte gaten elkaar ontmoeten, botsen en samenvoegen. Zwaartekracht kan komen waar licht niet komt en daarmee kunnen wetenschappers dingen ‘zien’ die onzichtbaar zijn. Astronomen gebruiken radiotelescopen in Chili, Mexico en Duitsland als één grote schotel om daarmee het zwarte gat in het midden van ons melkwegstelsel waar te nemen. Deze nieuwe techniek moet de schaduw van het zwarte gat vangen. Had ik vroeger meer gestudeerd en minder gelummeld, dan had ik nu astronoom kunnen zijn.
Had ik vroeger meer gestudeerd en minder gelummeld, dan had ik nu astronoom kunnen zijn
Vroeger was men bang dat een camera je ziel steelt en die angst werd uitgedrukt in verhalen waarin iemand zijn schaduw verkoopt of kwijtraakt. De angst dat iemand ervandoor gaat met onze schaduw is verdwenen. Tegenwoordig zijn we meer in de ban van de reflecties die onze profielen op internet vormen. We volgen elkaar online als schaduwen. Je telefoon bewaart de digitale sporen van degene naar wie je hebt gezocht en op wie je verliefd bent. Je verkoopt je ziel niet meer door middel van je schaduw maar via chats, profielpagina's, tweets, updates en Instagram. Die oude angst zouden we best weer wat meer mogen voelen.
Status update: Ik sta in een mistig groen ochtendlandschap. Voor me staat een briesend zwart paard. Er is geen hek tussen ons. Neus aan neus staan we tegenover elkaar. Een beetje schuin zodat ik schoft en bekken kan zien. Ik kijk recht in grote, vochtige, zwarte paardenogen. Ik voel dat paardenlichaam sidderen en trillen en er van alles doorheen stromen dat ook door mij stroomt en dat paard voelt vermoedelijk ook het mijne. We staan in dezelfde wei.
De ontmoeting met een paard is niet minder bizar dan het feit dat het heelal groeit en er zwarte gaten bestaan.
Foto: Charlotte Dumas, (link: http://www.charlottedumas.nl/portfolio/uncategorized/nog-een-project/ text: Anima)
Luister ook naar Alice Oswald's gedicht (link: http://poetrysociety.org.uk/poems/shadow/ text: Shadow)
