Lees in de wekelijkse wisselcolumn van De Internet Gids ditmaal Rosa van Gool over de aanvallen op onze 'westerse waarden' en het perspectief van de vijand.
De betrachting die die mensen hebben is onze westerse normen en waarden ondermijnen,’ stelde de Belgische minister van Veiligheid, Jan Jambon, na de aanslagen in Brussel. Blijkbaar is het een typisch westerse waarde om een vliegveld of metro in te stappen met de verwachting er weer levend uit te komen. Ik denk aan massamoordenaars Anders Breivik en Andreas Lubitz: blonde mannen kunnen geloof ik geen aanslag op onze westerse normen en waarden plegen.
In 472 voor Christus schreef de Griekse toneelschrijver Aeschylus de tragedie Perzen, over de slag bij Salamis, die acht jaar eerder had plaatsgevonden. De slag bij Salamis bracht een belangrijke overwinning voor de Grieken in hun jarenlange oorlog tegen het Perzische rijk. Het bijzondere aan Perzen is dat Aeschylus het verhaal vertelt vanuit het perspectief van de oosterse vijand. Of hij daarmee de tegenstander als menselijker of juist onmenselijker probeert te portretteren, is controversieel: Edward Saïd bestempelde het toneelstuk bijvoorbeeld als ‘the first unmistakable file in the archive of Orientalism’.
Het stuk staat inderdaad bol van de Griekse vooroordelen en stereotypes over Perzen: de personages spreken zelfs, bijna kolderiek, over zichzelf als ‘barbaren’. Toch is Saïds typering van de tragedie te beperkt. Het stuk benadrukt namelijk ook – en misschien zelfs vooral – het universele karakter van het verdriet dat voortvloeit uit de wreedheden die mensen elkaar aandoen. Of, zoals één van de Perzische personages opmerkt:
Stervelingen treft nu eenmaal leed; dat is het mens-zijn eigen.
Immers, vele rampen van de zee en vele van het land
treffen mensen als het leven langer duurt, zich verder rekt.
vert. H. Altena
Wat Aeschylus precies bedoeld heeft met Perzen zullen we nooit weten, en hoeven we misschien ook helemaal niet te weten; de auteur is immers dood, in dit geval al ruim vierentwintig eeuwen en anders toch zeker sinds het essay van Roland Barthes uit 1968.
Saïds opmerking richt zich op één kant van de tekst. Ik kies een andere. Het ongewone perspectief van deze tragedie problematiseert juist de zwart-wit-tegenstelling tussen Grieken en Perzen, tussen Oost en West, tussen ‘wij’ en ‘zij’. Complicaties die de lente van 2016 goed kan gebruiken.
