In mei 2013 werd duidelijk dat Nederland zijn aandelen in splijtstoffabrikant URENCO wil verkopen waardoor het mogelijk wordt om het bedrijf, dat brandstof levert aan kerncentrales, te privatiseren. Frans W. Saris schreef bijdrage voor Kroniek & Kritiek over deze politiek gevoelige kwestie.
Wat zouden de uitvinders van de ultracentrifuge, Jaap Kistemaker en Joop Los, ervan vinden dat URENCO (Uranium Enrichment Company) te koop staat en wat vinden wij ervan net nu ons land gastheer is van de Nuclear Security Summit?
Op 23 mei 2013 stuurde minister Dijsselbloem een brief naar de Tweede Kamer over de voorgenomen verkoop van de aandelen URENCO. Aanleiding is de beslissing van Duitsland op termijn geheel af te zien van nucleaire energieopwekking. Nederland is samen met Duitsland en Engeland eigenaar van de aandelen en ook Engeland heeft in het openbaar te kennen gegeven de aandelen in URENCO te willen vervreemden omdat niet langer de noodzaak wordt gevoeld aandeelhouder te zijn. Het Verenigd Koninkrijk stelt als voorwaarde aan de verkoop dat de publieke belangen van non-proliferatie en veiligheid geborgd blijven en dat voldoende waarde wordt gerealiseerd.
Wat de vraagprijs voor URENCO is schrijft minister Dijsselbloem niet. In de media worden bedragen genoemd rond 12 miljard euro. Als je uitgaat van de winst van URENCO van 400 miljoen in 2012 dan zou bij een rendement van 4% de verkoop 10 miljard moeten opbrengen, wat de Nederlandse schatkist een voordeel van maar liefst 3 tot 4 miljard oplevert.
In 1946 werd de stichting FOM opgericht om op het gebied van kernfysica de achterstand in te halen die ons land door de oorlog had opgelopen en Jaap Kistemaker kreeg opdracht uranium verrijking te ontwikkelen. Die opdracht kostte de Nederlandse overheid enkele miljoenen guldens per jaar en levert nu al vele jaren honderden miljoenen euro's per jaar op en straks misschien nog eens 3 tot 4 miljard. Daarmee verdient de overheid niet alleen het geld terug dat in kernfysica is geïnvesteerd maar ook alle subsidies die voor alle fysica sinds de Tweede Wereldoorlog aan FOM zijn verstrekt!
Dat er ook nog een grote schuld kleeft aan URENCO daarover zwijgt minister Dijsselbloem, kennelijk weet men op het ministerie voor financiën niet van de affaire Khan. De Pakistaanse fysicus die in Delft promoveerde, bij het toenmalige UCN ging werken aan de ultracentrifuge en daar ongestoord geheime documenten kopieerde en meenam naar Pakistan om niet alleen zijn vaderland aan de bom te helpen maar ook voor grof geld schurken-staten als Libië, Noord-Korea en Iran.
Nederland heeft niet alleen het non-proliferatie verdrag getekend maar ook het verdrag van Almelo waarin de samenwerking met Duitsland en het Verenigd Koninkrijk wordt geregeld en partijen zich verplichten geen bom-materiaal te zullen aanmaken. Toch zijn er bij URENCO geheime maar uitgelekte experimenten gedaan met hoogverrijkt uraan en blijven er vragen over de ontsmetting van de ultracentrifuges die daarbij gebruikt zijn.
De algemeen directeur van URENCO Nederland schreef in een 'position paper' aan de Tweede Kamer dat kernenergie wereldwijd groeit en dus ook de behoefte aan verrijkt uranium. Dit is niet waar want kernenergie is in de vrije wereld op sterven na dood, de maatschappelijke risico's van kernenergie zijn zo groot dat niemand meer een kerncentrale kan bouwen noch verzekeren zonder overheidsgaranties. In de vrije markt economie waartoe energie behoort zijn overheidsgaranties verboden, dus worden er al jaren geen kerncentrales meer gebouwd behalve in totalitair geregeerde landen. Als de directeur van URENCO verrijkt uranium wil leveren aan dictators dan is het bedrijf bij hem niet in goede handen.
In de publiciteit rond de hoorzitting in de Tweede Kamer begin december opperden een professor of the policy of safety and security, dat het voor de hand zou liggen als er een bod op URENCO komt vanuit Rusland. Waarom ook niet, moet de voormalig directeur van de Gasunie hebben gedacht: wij kopen toch ook Poetins aardgas? De voormalig financieel directeur van URENCO herinnerde zich dat er ongestoord jarenlang verarmd uraan aan Rusland is verkocht.
Gelukkig heeft professor Wim Turkenburg zijn geweten doen spreken, in de hoorzitting in de Tweede Kamer bepleitte hij onder meer:
- Dat een eventuele verkoop van URENCO aan strenge eisen moet voldoen om misbruik van kennis, technologie, apparatuur en materialen van URENCO te voorkomen.
- Zo zouden alle bepalingen met betrekking tot non-proliferatie uit de verdragen die rondom URENCO zijn gesloten moeten worden nageleefd.
- Verkoop zou nooit mogen plaatsvinden aan een staat of een bedrijf in een staat dat het non-proliferatie verdrag niet heeft getekend (zoals India).
- De Staat der Nederlanden zou altijd een exportvergunning moeten worden gevraagd voor iedere levering van verrijkt uranium door URENCO.
Curieus is dat Wim Turkenburg veertig jaar geleden, toen hij nog leerling was van professor Jaap Kistemaker, ook exponent was van de anti-kernenergie beweging en het zo met zijn leermeester aan de stok kreeg dat professor Joop Los tussen beiden moest komen. Ik denk echter dat beide leermeesters thans tevreden kunnen zijn nu professor Wim Turkenburg als geen ander hun waarden vertegenwoordigt en de grootst mogelijke zorgvuldigheid bepleit bij deze nucleaire uitverkoop.
