---

Een kwestie van toegang

---

Zo nu en dan antwoord ik als men naar mijn geaardheid vraagt nog steeds dat ik ook best op mannen kan vallen, ooit, misschien, en vertel om dat gegeven kracht bij te zetten een anekdote over mijn basisschoolvriendje, op wie ik zo verliefd was dat ik niet meer kon eten, waarna ik tijdens een slapeloze nacht vol trouwfantasieën onze initialen in mijn kinderbureau kerfde. Keer op keer vraag ik me af: waarom vertel ik dit? Het is een vorm van liegen. Ik baseer me op een gebeurtenis die weliswaar waar is, maar door haar meer belang toe te dichten dan ze heeft, maak ik haar tot leugen.

Mijn eenmalige infatuation met een toen 11-jarige jongen speelde zich meer dan vijftien jaar geleden af en toch houd ik me er op zulke momenten aan vast, omdat ik weet dat sommige vrouwen me raar zullen vinden, maar vooral: dat sommige mannen hun interesse zullen verliezen zodra ze er achter komen dat het niet gaat gebeuren, een man en ik. Ik bedoel daarmee geen seksuele interesse, die is me om het even, maar de interesse die samenhangt met of je wel of niet iets voor iemand wil doen ² (op andere momenten is het overigens eerder een zelfbeschermings-mechanisme ³). Zolang je een relatie met een man niet uitsluit, zolang je het toeval een rol laat spelen (‘ik zou ook…’), is het oké om lesbische verkering te hebben. Je bent nog niet helemaal verloren.

Eén reden voor dit gedrag vond ik in het essay Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence van de Amerikaanse dichteres en essayist Adrienne Rich, waarschijnlijk het bekendste essay over lesbisch-zijn dat er is. Hierin schrijft Rich dat het niet zo is dat mannen ⁴ bang zijn voor vrouwen vanwege allerlei Freudiaanse redenen, maar dat

---

it seems more probable that men really fear that women could be indifferent to them altogether, that men could be allowed sexual and emotional -therefore economic- access to women only on women's terms, otherwise being left on the periphery of the matrix ⁵.

---

Waar het in dit citaat om gaat zijn de woorden sexual and emotional - therefore economic. In een kapitalistische samenleving heeft degene die iets wil verkopen toegang tot de potentiële consument via de behoeften en verlangens van die consument. Het is dus logisch dat in een samenleving die daarnaast ook nog eens heteronormatief is, de homo in eerste instantie buiten boord valt. Je homoseksualiteit ontkennen of afzwakken betekent zodoende: jezelf niet buiten de maatschappij plaatsen. Heteroseksualiteit is de norm, niet alleen tussen de lakens, maar ook op televisie, in het bedrijfsleven, in reclames, op straat, in de politiek - waar daarnaast geldt: mannen zijn de norm. Zeggen dat je lesbisch bent is naast je afsluiten van een heteroseksuele wereld dus ook nog eens je afsluiten van a man’s world.

Maar Adrienne Rich schreef dit in 1980 zeg je, en er is veel gebeurd sindsdien. Homocafé’s zijn niet langer per definitie underground, series als The L Word en Queer as Folk deden het heel aardig en de gayprides die in talloze grote steden op het westelijk halfrond jaarlijks plaatsvinden zijn enorme publieke evenementen. Tegenwoordig gelden ook homo’s en lesbo’s als prima targetgroepen, kortom.

Sterker nog: op een bepaalde manier is homoseksualiteit gemakkelijker te exploiteren dan heteroseksualiteit. Een groep hetero’s zal geaardheid alleen niet genoeg reden vinden om als collectief benaderd te worden. Homo’s kun je daarentegen wel als groep op hun seksualiteit aanspreken. Zelf bezoek ik bijvoorbeeld bijna dagelijks websites voor lesbiennes en kijk braaf iedere film of serie met lesbische hoofdpersoon er in - ook als dit me veroordeelt tot een Mexicaanse b-soap of een serie over een onderwerp waar ik verder niet zoveel mee heb, zoals, ik noem maar wat, vampiers ⁶. Het grote verschil met de jaren ’70 en ’80, zou je kunnen zeggen, is dat het ons gelukt is om op succesvolle wijze een doelgroep te vormen.

---

---

Gebrek aan representatie vs. gebrekkige representatie

---

Identiteit werkt voor een deel via collectiviteit: je zoekt het collectief waarmee je je kunt identificeren en neemt zaken van hen over. Keerzijde: als die collectieve zichtbaarheid geen recht doet aan de individuen die het collectief moeten vormen, heb je er niet zoveel aan. En daar zit wat homoseksualiteit betreft het probleem: ik identificeer me met een groep die zo divers is dat ik behalve seksuele oriëntatie met 90% van diens leden niets gemeenschappelijk heb ⁷. Eén van de vooroordelen die er over homoseksuelen bestaan is dat ze nog banger zijn voor ‘de ander’ dan de meeste mensen. Zodoende zouden ze niet op iemand van het andere geslacht durven vallen. Maar wie bang is voor ‘de ander’ heeft in de homogemeenschap (die een stuk heterogener is dan de gemiddelde voetbalkantine op zaterdagmiddag ⁸) niets te zoeken

Er bestaan nog altijd een heleboel stereotype opvattingen over homoseksuelen (de nicht, de pot, de musicalminnende nicht, de stoere pot) - en een groeiende zichtbaarheid is daarom niet per definitie positief. Wie geld wil verdienen aan homo’s, heeft er baat bij hen als homogene doelgroep weg te zetten. Het gebrek aan representatie uit begin jaren ‘80 is vervangen door gebrekkige representatie, een gebrekkige representatie die inherent is aan het feit dat de term ‘homo’ wordt gebruikt om een enorme groep verschillende mensen onder één noemer te vatten. Een succesvolle doelgroep is niet per definitie een succesvolle groep.

---

---

In bed

---

Aan de andere kant, het is logisch dat onze voorkeuren ons tot verschillende (doel)groepen doen behoren. Omdat ik van tennissen houd, ben ik gevoelig voor reclames met Serena Williams er in. Omdat ik van poëzie houd, bezoek ik plaatsen met andere mensen die ook van poëzie houden. Alleen lijkt er met homoseksualiteit ook op dit gebied iets geks aan de hand te zijn: blijkbaar is het feit dat ik van vrouwen houd zo belangrijk voor mijn identiteit, dat het ook op momenten dat er van liefde of seks helemaal geen sprake is om de hoek komt kijken. Het domein van de homoseksualiteit strekt zich uit tot ver buiten haar eigenlijke grenzen: lesbische seks hebben maakt je een lesbische schrijver/lesbische dochter/lesbische ouder/lesbische lerares/lesbische minister president/lesbische vampier.

Dat is vreemd. Maar ben ik dan niet lesbisch als ik geen lesbische seks aan het hebben ben? Dat is ook weer niet het geval. Blijkbaar gaat het existentialistische identiteitsprincipe ‘je bent wat je doet’ niet op voor seksualiteit ⁹. Het is interessant hoe zelfs wie maar één keer per jaar seks heeft gedefinieerd wordt door die gebeurtenis voor de duur van rest van dat jaar. Een groot deel van onze identiteit wordt in bed bepaald: de ontmoetingen die er plaatsvinden, of ze nou wel of niet schaars zijn, zijn van groter belang dan de meeste ontmoetingen met mensen buiten de slaapkamer.

---

---

Daddy Issues

---

Ik vind het natuurlijk prima dat je lesbisch bent, maar lesbiennes die seks hebben met een dildo, daar begrijp ik niks van. Aldus mijn vader. Blijkbaar valt geaardheid per definitie samen met een afwijzing van het geslachtsdeel van de sekse waar je niet op valt. Uitspreken ‘ik ben lesbisch’ is uitspreken: ik haat piemels, waar sommige mensen dan weer van maken: ik benijd piemels.

Maar ik haat of benijd helemaal niets, en ik wil ook niet dat mensen denken dat ik dat wel doe. Zolang er dit soort vooroordelen bestaan, is het misschien zo raar nog niet dat ik het soms moeilijk vind om voor mijn geaardheid uit te komen. Wat ik onder lesbisch zijn versta is, zo weet ik, niet per se wat mijn omgeving er onder verstaat, en dus ben ik voorzichtig. Ondertussen vindt mijn vader overigens ook dat vegetariërs geen vleesvervangers mogen eten die op vlees lijken, terwijl het natuurlijk helemaal niet de vorm van vlees (een schijf, een worst, een bal) is waar vegetariërs iets tegen hebben, net zoals het niet de vorm van de penis is (piemels en vagina’s passen qua vorm nu eenmaal heel goed bij elkaar) waar ik niets mee kan. Mijn vader stelt voor dat vegetariërs hun vleesvervangers voortaan in kubussen opdienen. Moet ik mijzelf voortaan bevredigen met een Rubiks kubus?

---

---

Een heteroseksuele daad 

---

Er hangt een soort besmettingsangst om homoseksualiteit heen, alsof wie zich voor homoseksualiteit interesseert automatisch homoseksuele gevoelens zou ontwikkelen. Maar juist datgene waar je geen ervaring mee hebt, zou je moeten interesseren. Ik heb altijd al willen weten hoe het is om een ochtenderectie te hebben bijvoorbeeld, hoe het is om te ejaculeren, of hoe het is om raar aangekeken te worden wanneer je huilt. En zoals mij gevraagd wordt ‘hoe is dat nou, als vrouw seks te hebben met een vrouw?’, zou ik graag eens iets lezen over hoe het is om als vrouw seks te hebben met een man (of vice versa). Niet als seksuele daad, van dat soort literatuur is er zat, maar als expliciet _hetero_seksuele daad. Als homoseksueel zijn van groot belang is voor iemands identiteit, is heteroseksueel zijn dat ook, alleen zien we het niet, omdat het heteroseksuele deel van iemands identiteit perfect overloopt in de achtergrond van de op heteroseksualiteit ingestelde maatschappij waartegen het zich afspeelt. Een vergrote zichtbaarheid van heteroseksualiteit zou zo zelfs kunnen helpen de problemen die er rondom homoseksualiteit bestaan bloot te leggen.

Tot slot: veel mensen die net uit de kast komen beginnen met een tijdlang te verkondigen dat ze biseksueel zijn, een soort overgangsfase - eerst met de onderbenen door het koude water lopen voordat je er volledig induikt, je kunt nog terug. Ik vraag me af hoe ver ik ondertussen uit de kust ben. Weer een beetje verder door dit op te schrijven, denk ik.