je humt niet instemmend

je weet niet of het van buiten komt of vanbinnen

achter je hoor je de drie gidsen eenstemmig iets mompelen, een laag zangerig gehum als van krekels

je herkent bij jezelf het wegzetten van het vreemde als dierachtig

i’d rather humble bee

i’d rather mumble humble bee

je pikt een geluid op uit een veld vol ruis

je blijft bij de bij, een kleinigheid

alpaca’s hummen onder elkaar wanneer ze ongerust zijn

wanneer je het hoort irriteert het je

zelfs als het geen zingen is maar hummen kan het nog te gelde worden gemaakt

de ganzen in de gedemilitariseerde zone vliegen als op afspraak geluidloos op

waarom bartle bee’s parresia terugkeert en mijn pover vrijmoedig spreken uitlicht

het humde net boven de huid in contact met het zoemen eronder, een neurosynchroon sonnetteren

hummen alpaca’s in het wild?

het praat noch zwijgt maar laat een constant hardnekkig gemurmel horen

een levensvorm als een lopend vuurtje dat zelfs in het dik van coöptatie het vermogen van het systeem om het op te nemen overtreft [^1]

is hum een plaats?
boven de opake performance van alpaca’s verkiest zij een howl die uitbreekt, desnoods een jodel i am horny, geeft ze. er is adem hoorbaar in h-woorden



1
je weet niet hoe lang je al niet meer kunt instemmen met oproepen tot menselijke waardigheid en de bijbehorende verwijten zoals, schaam je, bij het volgende schandaal of aanslag en je je meer thuis voelt

bij one day all of us will be geese, dat adania shibli opmerkt wanneer ze tijdens een literaire trip in zuid-korea op een excursie naar de gedemilitariseerde zone tussen noord en zuid zich afkeert van de grens en in het verder ontoegankelijke gebied honderden ganzen ziet die daar gewoon kunnen komen en die ineens, zonder gebod of oproep, opvliegen en vertrekken, zo’n taal, zegt ze, zo’n communicatie doet me hopen dat we eens zullen zijn als ganzen[^2]. misschien is het deze verbinding die je probeert te benaderen in een poging tot een gedicht om dichter bij gaza te komen ook al schaam je je om de futiele aanleiding – het zien van een haagbeuk vol goudgele bladeren tijdens een wandeling in het park – waarmee het gedicht begint maar juist gevoelens van futiliteit opnemen als zeker teken van ondermijning van de gewone gang van zaken



2
de korte zwart-witfilm le retour des femmes colibris beschrijft een fictieve ontmoeting tussen josephine baker, suzanne césaire, frida kahlo, paulette nardal en jeanne nardal. het eerste congres van zwarte schrijvers en kunstenaars in 1955 in parijs werd georganiseerd door vrouwen, zij waren niet op het podium te zien en in de geschiedenis van de negritudebeweging zijn ze lange tijd vergeten. in 2022 maakte patricia kaersenhout naast deze film ook een serie montages over deze vrouwen, getiteld the humming bird women. dit is een montage van jeanne nardal, gekleed in een feestelijk zwart pak met uitbundige rozevleeskleurige ruches aan manchetten en kraag, een krans van hummende kolibries om haar heen, ze staat lachend, met een hand in haar zij, om haar heen een vervallen bouwsel met booggewelven, gras op de grond en rechtsonder bij haar voeten een kleine figuur. jeanne en haar zus pauline groeiden op in martinique en studeerden aan de sorbonne in parijs. in 1928 begonnen ze samen met anderen het tijdschrift la dépèche africaine



3
ineens dook dit woord op, in het gesprek over hummen

ze reikten je humeur, haakjes en hommel aan
in h-woorden is adem hoorbaar
hummen opvatten als prototaal
wanneer woorden nog niet of niet meer ter beschikking staan
wat deed hotbed ineens hier? – een economische term, engels voor broeinest of brandhaard eenzelfde dreun buiten van een trilplaat of wals op het trottoir, bediend door een stratenmaker wolken stof van het een of ander stijgen op tot het raam

hotbed [noun] also hot-bed, 1620s, an environment promoting the growth of something, especially something unwelcome

heel de kamer zweette, was de ongewone uitdrukking die het citaat van de jou onbekende schrijfster afsloot[^3]

opduiken uit een veld, ademloos



4
er is een verhaal over een kolibrie die bij een brand in het bos de dieren die wegvluchtten voorbijvliegt, de richting van het vuur in. een jaguar, die samen met alle andere dieren wegvlucht, ziet de hummingbird telkens heen en weer vliegen en vraagt het vogeltje wat het aan het doen is. de hummingbird antwoordt, ik haal water uit de rivier en breng het in mijn snavel naar de brand om te doven. de jaguar glimlacht om de futiliteit ervan maar de kolibrie gaat ernstig door haar aandeel te leveren. dit zou het verhaal kunnen zijn waarop het gedicht uit de film is gebaseerd en je kunt nu iets verhelderen in de opaciteit van de titel, de zwarte vrouwen die hun aandeel hebben geleverd om de haat te doven en om te zetten in diamanten[^4]



5
je weet niets over h-woorden, behalve dat ze adem hoorbaar maken, maar f-woorden zijn er om futiel en falen binnen te halen in dit veld van ruis en betekenissen. je kunt het je niet veroorloven niet in menselijkheid te geloven zolang het van mensen afhangt om oorlog en geweld te stoppen. dit onderkennen moet hebben geleid tot pogingen om beslissingen, condities en regels boven dit alleen maar menselijke uit te tillen, door verenigde naties, internationaal strafhof, religies. de naam van het ai- programma, waarmee in een snel tempo doelwitten worden geproduceerd, begint met een h en betekent ‘the gospel’, habsora





[^1]: notes on trap, jesse mccarthy
[^2]: interview met adania shibli door toef jaeger, nrc 7 november 2023
[^3]: hunkering, alie van wijhe-smeding, 1932
[^4]: suzanne cesaire








Het zijspoor is een podcast gemaakt door Romy Day Winkel en Simone Atangana Bekono voor DIG. In elke aflevering gaan ze in gesprek met een schrijver over een door hen gekozen woord. Simone en Romy duiken voorafgaand in de krochten van het internet en hun boekenkast om teksten en andere associaties te vinden waarin dit woord verwerkt zit. Vervolgens zullen ze hun meest opmerkelijke vondsten aan de gast, en aan elkaar, presenteren.


In deze aflevering spreken ze dichter marwin vos over het woord ‘hummen’. Aan de hand van het gevonden materiaal schreef marwin vos een nieuwe tekst die in de podcast te horen is en hierboven te lezen is.


Met dank aan Asha Karami voor de coördinatie, Vincent Breedeveld voor de portretfoto, Liene Schipper voor het afmixen, Johan van Dijke voor het beeldmateriaal en Athenaeum Boekhandel voor het gebruik van de opnameruimte.