‘Je hebt te lang geslapen; sta op met je droom en vertel ons wat je hebt gezien. “Is de dood een lange slaap, of is de slaap een korte dood?” Je hebt te lang geslapen, sta nu op!’
Mahmoud Darwish, In the Presence of Absence

Hoe kunnen we slaap lezen, en hoe kunnen we slaap schrijven? Wat verdwijnt er in de nacht? Welke vormen van rust en onrust ervaren we tijdens de uren waarin we geacht worden te slapen? En hoe is onze slaap, of het gebrek daaraan, van invloed op onze taal en op hoe wij denken, dromen, handelen? Wat zijn de sociale implicaties, en de politieke? Voor het dossier In Slaap nodigde DIG schrijvers en makers uit om nieuwe teksten, gedachten en onderzoeken te delen over het fenomeen slaap en de rijke associaties die hiermee gepaard gaan.

‘Slaap is een glimp van iets dat incognito is. Beide woorden zijn belangrijk. Incognito betekent ‘niet herkend, verborgen, ongekend.’ Iets betekent niet niets. Wat incognito is, verbergt zich voor ons omdat het iets bevat dat het waard is om te verbergen, of zo lezen wij het.’
Anne Carson, Every Exit is an Entrance

Één aspect is de rol van taal in het begrijpen van slaap. Hoe spreekt men in verschillende talen of taalgebieden over bijvoorbeeld dromen, slaap en slaaptijd en welke perspectieven levert dat ons op? In sommige talen is het woord voor ‘droom’ hetzelfde als dat voor ‘slaap’ (zoals in het Spaans ‘sueño’ en het Russisch ‘сон’). Het Australische Aboriginal woord ‘Jukurrpa’, vertaald als ‘Droomtijd’, betekent bij een letterlijke interpretatie ‘een begin dat nooit eindigt’ of ‘hetgeen dat zonder begin, zonder einde, tijdloos is.’

Al lijkt slaap een private en intieme aangelegenheid, in een samenleving die productiviteit eist, wordt iedere dag een uitgerust en functionerend lichaam verwacht. Hoe verandert onze perceptie van slaap wanneer we deze zien binnen de context van een kapitalistische maatschappij waarin we, in de woorden van Fred Moten en Stefano Harney, worden gevraagd om te doen zonder te denken, te voelen zonder emoties, te bewegen zonder frictie, ons aan te passen zonder vragen te stellen, te vertalen zonder pauze, verlangen zonder doel, te verbinden zonder onderbreking?

Ik ben te moe, ik moet proberen rust te nemen en te slapen, anders ben ik in elk opzicht verloren. Wat een moeite om in leven te blijven! Het kost minder kracht om een monument op te richten.
Franz Kafka, Het dagboek van Franz Kafka, 1914-1923 (9 maart 1914)

Slaap wordt in relatie gebracht met onproductiviteit – een noodzakelijke tijd voor herstel, waarin er niets wordt gemaakt. Om iets te maken, zou je eerst moeten opstaan. Maar wat als de slaap het werk insijpelt, je slaap het onderwerp van je werk laat zijn, wanneer je werk het product van dromen is? Wat als je schrijft vanuit de slaap? En wat voor effect heeft deze beweging, kunnen we ook een beweging andersom voorstellen: dat slaapt in het werk infecteert?  

Namens redactieleden
Lucie Fortuin, Asha Karami, Esma Moukhtar en Frances Welling